Projectstrategie ecologie en natuur
Aan het realiseren van ruimtelijke ontwikkelingen worden steeds meer voorwaarden verbonden. Twee daarvan zijn belangrijk voor de leefbaarheid van onze omgeving, planten, dieren en hun samenhang, in officiële termen: natuur en ecologie. Natuur is de fysieke en biologische omgeving waarin we leven, terwijl ecologie de wetenschap is die de interacties tussen organismen en de natuur bestudeert. Hoewel ze nauw met elkaar verbonden zijn, zijn ze niet hetzelfde en hebben ze elk hun eigen specifieke focus en doelen.
Ecologie en natuur zijn steeds belangrijker en bepalender voor de haalbaarheid van ruimtelijke ontwikkelingen en hebben een grote invloed op de planning en realisatie van projecten. Voor een ecoloog of natuurliefhebber is dit helder, maar ook in de samenleving wordt een natuurlijke omgeving met dieren en groen steeds meer gezien als voorwaarde voor een gezond leven. De steeds mondigere burger stelt hogere eisen aan zijn omgeving en maakt vaker bezwaar bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen.
Door zo vroeg mogelijk in het proces van een ruimtelijke ontwikkeling de risico’s én kansen voor natuur in kaart te brengen, krijg je grip op dit onderwerp. Gevolgen ten aanzien van tijd en geld kunnen tot een minimum worden beperkt of zelfs worden voorkomen. We gaan in op de projectstrategie voor het onderdeel ecologie en natuur en de meerwaarde die dit in onze projecten biedt.
Waarom ecologie en natuur in onze projecten?
Voordat we ingaan op de hoe en wat van een projectstrategie voor ecologie en natuur, lichten we eerst toe waarom deze facetten zo belangrijk zijn voor ruimtelijke ontwikkelingen.
Bij een ruimtelijke ontwikkeling kun je denken aan een nieuw gebouw of nieuwe weg, een aanpassing aan de loop van een watergang of de realisatie van natuur. Al deze ingrepen hebben gevolgen voor de fysieke buitenruimte. Een verandering van de bestaande situatie is altijd van invloed op de kenmerken en omstandigheden in het gebied, zoals bodemcondities, hydrologie, licht, geluid en dus ook de natuurlijke waarden die in dat gebied voorkomen. Dit kan kleinschalig zijn, soms nauwelijks te merken, tot grootschalige aanpassingen die een gebied permanent veranderen.
Ecologie en natuur zijn overal om ons heen, van het ‘onkruidplantje’ tussen de straatstenen tot het gevarieerde landelijke gebied en de grote natuurgebieden. Het is daarom niet voor niets dat onderdelen van deze natuurwaarden een beschermde status hebben gekregen om te borgen dat deze waarden niet verloren gaan.
De natuurwetgeving in Nederland kent verschillende onderwerpen. Zo worden op zowel landelijk niveau als Europees niveau specifieke soorten en hun leefgebied beschermd. Hetzelfde geldt voor natuurgebieden, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen de Europees beschermde Natura 2000-gebieden en het landelijk (op provinciaal niveau geregelde) beschermde Natuurnetwerk Nederland. Tot slot worden bepaalde bossen en bomenrijen beschermd als beschermde houtopstand. Deze wettelijke verplichting vormt in veel gevallen de ‘stok achter de deur’ om zorgvuldig met ecologie en natuur bij ruimtelijke ontwikkelingen om te gaan. Maar in toenemende mate wordt ook de meerwaarde bij ruimtelijke ontwikkelingen ingezien en kunnen ecosysteemdiensten worden ingezet om een ontwikkeling leefbaarder, gezonder, duurzamer of simpelweg mooier te maken.
Of het nu enkel een wettelijke verplichting is om zorgvuldig met aanwezige natuurwaarden om te gaan of wanneer het juist van meerwaarde is voor een ontwikkeling, vroegtijdig inzicht in deze waarden is essentieel. Het kan gaan om natuurontwikkeling als gevolg van een wettelijke compensatie of een ambitieuze natuurzone binnen het plangebied omwille van de biodiversiteit. In alle gevallen kost het tijd, bijvoorbeeld voor bomen en struiken om te groeien. In het geval van een wettelijke verplichting nemen daarnaast ook de te doorlopen wettelijke procedures tijd in beslag. Kostbare tijd, die met de juiste voorbereiding en een tijdige signalering van grote waarde is voor zowel de ruimtelijke ontwikkeling als de te realiseren natuurontwikkeling.
Het belang van vroegtijdig inzetten
De basis van een succesvolle projectstrategie voor ecologie en natuur is door vroeg in het proces te worden betrokken bij het uitwerken van een ruimtelijke ontwikkeling. Bij voorkeur nog voor dat het eerste concrete ontwerp op de tekentafel wordt uitgewerkt. Onze ecologen beoordelen het gedefinieerde plangebied en de omgeving hiervan en brengen de aanwezige natuurwaarden van het gebied in kaart. Juist door dit zo vroeg mogelijk in het proces te doen, valt er mogelijk nog te schuiven met onderdelen van de inrichting die kunnen leiden tot een negatief effect op aanwezige natuurwaarden. Uiteraard kunnen effecten niet altijd in zijn geheel voorkomen worden. Ook die constatering vroeg in het ontwikkelproces is van grote waarde.
Zodra inzichtelijk is welke natuurwaarden aanwezig zijn en welke effecten hierop (vermoedelijk) optreden, kan een doorkijk worden gemaakt naar de gevolgen die dit heeft op de haalbaarheid, de te doorlopen stappen en de hiermee gemoeide tijd. Deze informatie kan uiteraard ook worden ingezet om te beoordelen op welke wijze de ruimtelijke ontwikkeling eventueel een bijdrage aan de lokale ecologie en natuurwaarden kan leveren.
Juist die doorkijk naar de te doorlopen stappen is van groot belang om grip te krijgen op het proces van de ruimtelijke ontwikkeling. Ecologische onderzoeken en te doorlopen wettelijke procedures nemen tijd in beslag. Om een volledig beeld te krijgen van de natuurwaarden ter plaatse is vaak een volledig jaar nodig. Een voorbeeld hiervan is het onderzoek naar vleermuizen, dat grotendeels
plaatsvindt in de periode april – oktober en daarin ook een vastgestelde spreiding aan momenten van onderzoek kent. Daarnaast spelen de wettelijke procedures een rol, waarbij met name twee factoren van belang zijn. Enerzijds kost het tijd om een plan op te stellen waarin wordt beschreven hoe met de aanwezige waarden om te gaan, vooral wanneer fysieke areaalcompensatie aan de orde is.
Anderzijds worden door het bevoegd gezag vaste proceduretijden gehanteerd die kunnen oplopen tot ruim een half jaar. Tel hierbij op dat in het geval van fysieke areaalcompensatie ook rekening moet worden gehouden met de tijd die deze natuurontwikkeling nodig heeft om enigszins van waarde te zijn voor aanwezige soorten en een ontwikkeling kan al snel pas na minimaal 1,5 à 2 jaar concreet worden uitgevoerd.
Om in het kader van de haalbaarheid, planning en kosten van een project grip te krijgen op dit onderwerp, werken wij bij Kragten met een projectstrategie ecologie en natuur. We betrekken onze ecologen tijdig bij een project, waarbij ze na het eerste veldbezoek in staat zijn een doorkijk te maken naar de concrete uitvoering en de stappen die daarvoor dienen te worden genomen. Hiermee creëren we een overzichtelijk beeld voor onze opdrachtgever van de rol die het onderwerp ecologie en natuur speelt bij een ruimtelijke ontwikkeling. Tevens is hierdoor inzichtelijk wat een haalbare planning is en welke factoren vanuit ecologie en natuur hier nog van invloed op kunnen zijn. Kortom, onze opdrachtgever weet al in een vroeg stadium van zijn project waar hij aan toe is, wat zekerheid en houvast biedt.
Wanneer gebruiken we deze projectstrategie?
De omvang van een project en de mate waarin met name haalbaarheid en planning een grote rol spelen, zijn bepalend om een concrete strategie uit te werken. Bij Kragten zijn we gewend om in onze projecten waarbij dit relevant is met de opdrachtgever de gevolgen van aanwezige natuurwaarden door te nemen. Samen kijken we wat de mogelijkheden zijn in het kader van haalbaarheid, tijd en geld. Bij projecten van grotere omvang en/of waar het thema ecologie en natuur een complex vraagstuk vormt, is het zinvol te focussen op een te hanteren projectstrategie.
Ecologie kan veel onzekerheden in een project tot gevolg hebben, bijvoorbeeld door het laat beschikbaar komen van de definitieve resultaten van onderzoeken. Ook de wijze waarop natuurcompensatie een oplossing kan bieden vraagt een zorgvuldige onderbouwing. Juist door in een zo vroeg mogelijk stadium van het project op een rij te zetten welke gevolgen mogelijk kunnen optreden en daar direct beheersmaatregelen aan te koppelen, zijn we in staat om onze opdrachtgevers vroeg in het proces een beeld te geven van de invloed van ecologie en natuur op een project. Dat vroege moment in het proces geeft doorgaans nog mogelijkheden voor het aanpassen van de voorgenomen planning, hetgeen later in het proces een dure, tijdrovende of zelf onhaalbare maatregel kan voorkomen.
Ruimtelijke projecten en aanpak
We geven een tweetal voorbeelden hoe een projectstrategie ecologie en natuur van onze ecologen bijgedragen heeft aan de realisatie van ruimtelijke ontwikkelingen.
Safari Resort Beekse Bergen
In 2018 is ten zuiden van Safaripark Beekse Bergen het Safari Resort geopend. Het betreft een gebied van 42 hectare waar gasten verblijven in luxe lodges, safaritenten en boomhutten verspreid langs savannes en bosgebieden met de meest bijzondere dieren. Met deze uitbreiding waarborgt Libéma de unieke en hoogwaardige dag- en verblijfsrecreatie in Nederland en versterkt het meerdaagse verblijfstoerisme in Brabant.
Voor de ontwikkeling van het Safari Resort heeft Kragten het proces in het kader van de natuurwetgeving begeleid. Van de eerste veldonderzoeken tot en met de bouw van het resort zijn onze ecologen betrokken geweest om te borgen dat aanwezige beschermde natuurwaarden bleven behouden.
Bij deze grootschalige ontwikkelingen, in een gebied dat voorheen deel uitmaakte van het naastgelegen bos en met het doel gereed te zijn vóór het zomerseizoen, komt een projectstrategie voor het onderdeel ecologie en natuur goed van pas. Dankzij deze strategie werd zicht gehouden op de planning van de onderzoeken, werden maatregelen opgesteld om zo veel mogelijk natuurwaarde te behouden en werd bijgedragen aan tijdige opening van het resort.
Ook in de vervolgfases van de ontwikkeling van dit deel van Beekse Bergen draagt Kragten bij aan een borging en versterking van de natuur ter plaatse. Zo is in samenwerking met onze ecologen bepaald waar er binnen en rondom het nieuwe Safari Hotel en bijbehorende savanne binnen het Safari Resort verblijfplaatsen kunnen worden geplaatst voor onder andere vogels en vleermuizen. Op die manier biedt de savanne van het park niet alleen een thuis aan exotische dieren, maar ook aan onze inheemse soorten. Een bezoekje of een verblijf meer dan waard dus!
Bedrijventerrein Ittervoort
De gemeente Leudal werkt aan de uitbreiding van het huidige bedrijventerrein in Ittervoort. Op landbouwgronden en enkele bosschages wenst de gemeente diverse bedrijfspanden en -loodsen te realiseren. Ten behoeve van deze ontwikkeling heeft in een vroeg stadium een eerste verkennend flora- en faunaonderzoek plaatsgevonden. In kaart is gebracht welke natuurwaarden aanwezig zijn binnen en rondom dit plangebied. Aan de hand van deze eerste inventarisatie is direct een doorkijk gemaakt naar de uitvoering, om zicht te krijgen op een haalbaar moment van realisatie. Maar ook de haalbaarheid van de uitwerking van het bestemmingsplan in zijn geheel werd getoetst, bijvoorbeeld in het kader van noodzakelijke areaalcompensatie.
Vanwege de invloed van de uitbreiding op de omgeving en de daar voorkomende soorten, is een fysieke compensatie noodzakelijk. Binnen het plan is ruimte gemaakt voor een goede landschappelijke inpassing van het bedrijventerrein. Middels het tijdige inzicht in de aanwezige soorten en de beoordeling dat compensatie noodzakelijk is, kon deze landschappelijke inpassing dusdanig worden ontworpen dat deze direct geschikt is als compensatie. Door hierbij ook in beeld te brengen welke ontwikkeltermijnen van toepassing zijn, is tevens inzichtelijk gemaakt wanneer de realisatie van het bedrijventerrein kan plaatsvinden. De gemeente Leudal kon hiermee duidelijke en heldere informatie verstrekken aan geïnteresseerde bedrijven.